Scoliose

Bij ons in de praktijk is Nicole Bleijenberg-Olde Samson gespecialiseerd in het behandelen van patiënten met scoliose. Ze is Schroth therapeut; een bewezen oefentherapie voor behandelen van scoliose bij kinderen, adolescenten en volwassenen.

Wat is Scoliose ?

Scoliose is een afwijking die ontstaat in de wervelkolom: door onbekende oorzaak verkromd de rug naar opzij en ontstaat een asymmetrische houding. Hierdoor ontstaat een driedimensionale vervorming in (een gedeelte van) de rug. De verkromming kan zowel een C- als S-vorm hebben. Door de verdraaiing van de wervelkolom ontstaat een bolling in de ribben (gibbus), die vaak ter hoogte van het schouderblad het meest zichtbaar is. De opening van de taille ( of tailleplooien) is/zijn bijna altijd asymmetrisch, en ook in de onderrug is de verdraaiing vaak te zien, indien de bocht laag in de rug doorloopt. Bij vooroverbuigen zijn deze torsies vaak het duidelijkst zichtbaar. Verder is de bovenrug vaak opvallend vlak, en is de normale holling in de onderrug meestal verminderd.

Hoe ontdek je een scoliose?

De belangrijkste test voor scoliose is de zogenaamde buktest: hierbij wordt de ribbenverdraaiing (gibbus) duidelijk zichtbaar.
Soms is de scoliotische verkromming een gevolg van een beenlengteverschil. In dat geval is bij de buktest geen gibbus zichtbaar.
In het verleden werd deze buktest nog gebruikt bij de screening op school door de schoolarts. Helaas is deze bijna overal afgeschaft, waardoor er een onbekend aantal kinderen met scoliose niet vroegtijdig wordt gesignaleerd. Dit heeft ertoe geleid dat scoliose vaak een toevallige ontdekking is; het valt een moeder bijvoorbeeld op dat de rug van het kind asymmetrisch is, de ene broekspijp valt lager dan de andere, of er ontstaat pijn in de schoudergordel door de gordel door de houdingsverandering. Doordat de ene schouder vaak wat hoger/meer naar voren gekanteld staat dan de andere vertellen patiënten vaak dat ze altijd één schouderbandje hebben dat afglijdt.

Is er een oorzaak?

In de meeste gevallen is sprake van een zogenaamde idiopatische scoliose: de spieren en wervels zijn normaal aangelegd, maar tijdens de groei ontstaat door onbekende oorzaak een lastig te corrigeren verwringing/vervorming. Ondanks veel onderzoek is nog steeds niet duidelijk hoe dit proces in gang wordt gezet. Wel is duidelijk dat de verdraaiing er een essentieel onderdeel van uit maakt. Dit maakt scoliose dus altijd drie-dimensionaal. Niet-idiopatische scolioses ontstaan o.a. door aangeboren wervelafwijkingen, neurolomusculaire aandoeningen, en degeneratie ( "slijtage") of osteoporose waardoor de wervel en/of de tussenwervelschijf van vorm verandert.

Wat zijn de gevolgen van een scoliose?

Scoliose maakt het bewegen van de rug moeilijker, en leidt vaak tot vermoeidheid. Dit geldt met name voor scolioses die niet in balans zijn (denk aan een C-kromming, of S kromming waarbij de ene kromming veel sterker is dan de andere). Vooral oudere patiënten klagen over pijn in rug, schouders en/of nek, terwijl jongeren er vaak helemaal niets van merken. Een rug met scoliose ziet er, vooral aan de achterzijde, anders uit. Door de asymmetrie trekt de kleding scheef, bandjes glijden van de schouders af en broekzomen/rokken hangen ongelijk. Dit cosmetische aspect kan grote impact hebben voor de patiënt en de omgeving.

Wat is de prognose?

Scoliose gaat nooit vanzelf over. Zolang een tiener in de groei is, kan het zelfs behoorlijk snel verergeren. Scoliose moet daarom in een zo vroeg mogelijk stadium worden ontdekt om een effectieve behandeling te kunnen uitvoeren. Ook een stabiele scoliose kan op een later moment toch opeens meer klachten gaan geven en toenemen. Dit kan bijvoorbeeld na een zwangerschap, periode van ziekte, na de overgang of wanneer de tussenwervelschijven van vorm gaan veranderen door ouderdom. Ook in deze gevallen kan Scoliose Specifieke (Schroth-SEAS) oefentherapie zeer zinvol zijn!

Onderzoek

De diagnose zal uiteindelijk altijd worden vastgesteld door een orthopeed door middel van een röntgenfoto. Zonder een foto is de ernst van de scoliose lastig in te schatten, en eventuele veranderingen kun je dan ook niet constateren. Deze röntgenfoto moet dan wel de hele rug in één foto bevatten.
De orthopeed bepaalt aan de hand van de foto de lokalisatie en ernst van de scoliose. Deze wordt meestal gemeten in de scoliose hoeken van Cobb (zie afbeelding). Ook de rijping van het lichaam, en dus de groeiverwachting, kan door middel van een röntgenfoto van de bekkenranden worden bepaald (= Risser tekenen). Aangezien de scoliose tijdens de groei het snelst kan toenemen is dit belangrijk om te weten.
Hij bekijkt ook de souplesse van de rug (=bending röntgenfoto's): vermindert/verdwijnt de kromming als er naar de andere kant wordt gebogen.
Wanneer de vorm van de scoliose ongewoon is, of wanneer er sprake is van onverklaarbare pijnklachten wordt er meestal een MRI gemaakt om de wervelkolom nog beter te beoordelen.

Hoe wordt het behandeld?

De mate van verkromming bepaalt de intensiteit en duur van de therapie, en hoe vaak een controle bij de orthopeed nodig is.
Wanneer de orthopeed aan de hand van de röntgenfoto's heeft bepaald dat de scoliose ernstig is, en een kind nog niet is uitgegroeid, is brace behandeling mogelijk aangewezen.
Bij ernstige verkrommingen wordt de wervelkolom operatief gecorrigeerd en vastgezet.

In alle gevallen kan de in Scoliose gespecialiseerde therapeut begeleiden, adviseren, informeren en steunen bij het leren omgaan met de scoliose. Zo kunnen Schroth/SEAS oefeningen en houdingsadviezen het effect van de bracebehandeling versterken. Soms kan tijdig intensief oefenen een brace of operatie zelfs voorkomen.

Hoe werkt Schroth therapie?

De Schroth therapeut zal de patiënt nauwkeurig onderzoeken en dit zal meestal tussen twee spiegels gebeuren; hierdoor kan de patiënt de rug ook aan de achterkant zien. Dit geeft inzicht in de (voorkeurs-)houdingen tijdens dagelijkse activiteiten zoals staan en zitten. De therapeut zal de patiënt hierna indelen in de Schroth-classificatie. Dit is een classificatie waarbij de scoliose ingedeeld wordt in type verkromming. Vervolgens wordt het oefenprogramma aan de individuele situatie toegepast.

Het doel van de therapie is de verergering van de scoliose te voorkomen, en deze het liefst te verminderen. De Schroth Best Practice bestaat uit houdings- en bewegings correcties gericht op het dagelijks leven. Zo leert de patiënt te staan, te zitten en te lopen op een wijze die de scoliose afremt.

Schroth 3D biedt de mogelijkheid om veel nauwkeuriger op de verkrommingen in te zoomen, zodat de oefeningen zo specifiek mogelijk op de scoliose werken. Deze specifieke intensieve oefeningen richten zich op alle drie dimensionale veranderingen van de wervelkolom. Alle oefeningen streven, in tegenstelling tot andere behandelmethoden, geen symmetrie na, maar zo mogelijk zelfs overcorrectie van de krommingen, en zijn daardoor sterk mobiliserend en intensief. Ze richten zich op souplesse, spierversterking en het ontlasten van wervels en tussenwervelschijven. De oefeningen worden altijd gecombineerd met de speciale ademhalingstechnieken die door Katharina Schroth ontwikkeld zijn.

Daarnaast beschikt een Schroth 3D opgeleide therapeut over een aantal specifieke handvatten en mobilisatie technieken die ruimte kunnen geven, zodat de oefeningen nog effectiever zijn.

Voor wie is het geschikt?

Schroth/SEAS therapie is de aangewezen behandeling voor zowel kinderen in de groei, als voor (volgroeide) tieners. Ook oudere (geopereerde) scoliose patiënten, patiënten met een asymmetrische houding en/of pijn kunnen veel baat hebben bij deze aanpak.
Uiteraard maakt het veel verschil voor de aanpak of het een kind of volwassene betreft, of er wel of niet een brace gedragen wordt en of iemand al dan niet geopereerd is. De algehele gezondheid en conditie bepalen de mogelijke intensiteit van de behandeling.

Kinderen in de groei

Tijdens de periode van snelle groei bij kinderen is er grote kans op toename van de scoliose. Nu is het belangrijk dat het kind bewust wordt van de voorkeurshoudingen die de scoliose in de kaart kunnen spelen. Bijvoorbeeld: bij het zitten op de bank kiest het kind onbewust de plek waar het met de bocht mee kan "hangen". Ook bij het zitten aan tafel of bureau (school!) zie je deze voorkeur dan vaak terug.
Op basis van de specifieke bocht(en) van dit kind wordt een specifiek oefenprogramma opgesteld met thuisoefeningen die zich richten op het driedimensionaal tegen de bocht in bewegen. De Schroth ademhaling is hierbij ondersteunend. Uiteraard worden de oefeningen ook aangepast aan de leeftijd van het kind.
Bij kinderen met scoliose boven 25 graden die nog zullen groeien wordt vaak een brace aangemeten. Hierbij kan de Schroth methode zeer ondersteunend werken. Door de verbeterde souplesse kan de brace zijn corrigerend effect beter uitvoeren. Kinderen snappen "wat de brace wil" en dit maakt het accepteren van de brace, zowel psychisch als lichamelijk, makkelijker. Uiteraard is het ook belangrijk dat het kind tijdens en na het afbouwen van de brace de correctie goed zelf kan uitvoeren en volhouden om de wervelkolom te stabiliseren en terugval te voorkomen. Hier komen de SEAS oefeningen weer meer van pas.

Tieners en adolescenten die uitgegroeid zijn

Tieners en adolescenten die al zijn uitgegroeid kunnen veel last hebben van hun scoliose, zowel lichamelijk als geestelijk; zij storen zich aan de zichtbare asymmetrie van hun schoudergordel, ribbenkast en taille.
Hier zijn de intensieve Schroth 3D oefeningen vaak een goed middel om de wervelkolom te helpen strekken en beter in balans te brengen. Deze groep is vaak zeer gemotiveerd, en ze vinden het prettig dat ze nu leren dat ze er tóch nog zelf iets aan kunnen doen.

Volwassenen met scoliose

Ook volwassenen kunnen last krijgen van een scoliose. Zo kan er vrij plotseling een zijwaartse kromming in de onderrug ontstaan door degeneratie (slijtage) van de tussenwervelschijven, met forse pijnklachten en beperkingen tot gevolg. Ook kan het voorkomen dat je al vanaf je jeugd een scoliose hebt, maar hier bijvoorbeeld na de menopauze (overgang) opeens veel meer pijn en beperkingen van ervaart. Tenslotte kan het ook zo zijn dat je op latere leeftijd een scoliose ontwikkelt door andere oorzaken, denk aan heup- of knieartrose (hierdoor kan het bekken scheef komen te staan), of osteoporose (botontkalking) waardoor een of meer wervels in elkaar zakken.
In al deze gevallen is Schroth/SEAS-therapie de aangewezen behandeling. Het is essentieel om zoveel mogelijk in beweging te blijven om verdere achteruitgang te voorkomen, maar wèl in een optimaal gecorrigeerde houding!
Bij een goede behandeling zal door middel van ontspannende, strekkende en spierversterkende (thuis)oefeningen geprobeerd worden de rug zoveel mogelijk in de middenlijn te brengen. Het behouden van een zo symmetrisch mogelijke rug, liefst met nog een lordose (holling) in de lendenwervelkolom, kan de pijnklachten verminderen en de belastbaarheid van de rug vergroten. Minstens zo belangrijk is de strekking van de bovenrug en de nek; het hoofd en de nek moeten boven het lichaam staan, en niet ervoor.
Alleen in uitzonderlijke situaties zal de orthopeed besluiten dat operatief ingrijpen nodig en zinvol is. Ervaring leert dat operaties niet altijd pijnverlichtend werken. Tegelijkertijd zal de operatie de beweeglijkheid van de onderrug wel verder verminderen, waardoor overbelasting kan ontstaan op de omringende wervelniveaus.
In het dagelijks leven kan het zinvol zijn bepaalde aanpassingen te doen, om zoveel mogelijk te kunnen blijven bewegen, en overbelasting van de kwetsbare (onder-)rug te vermijden/ verminderen. Zo kun je denken aan:
-Slapen op de zij met een kussen(tje) tussen de knieën
-Zitten in een aan jouw postuur aangepaste fauteuil in plaats van op de bank. Bij langdurig zitten verhoging beeldscherm (laptopsteun), goede bureaustoel in plaats van eettafelstoel
-Verhogen van het stuur van de fiets, waardoor je wat rechter op gaat zitten. Een elektrische fiets kan ook een uitkomst zijn om in beweging te blijven
-Vermijden van te zwaar tillen en lang stilstaan (paraplu met stoeltje eraan?)
-Bij het wandelen gebruik maken van Nordic Walking stokken, of in het zwembad gaan lopen door het water
-Doseren of soms vermijden van huishoudelijk werk als stofzuigen (mn. bij vaste vloerbedekking of tapijt), reiken en bukken

De behandeldoelen worden aangepast aan de leeftijd en persoonlijke situatie van de patiënt, de behandeling is dus altijd maatwerk!

Vergoeding van de behandeling

Indien uw scoliose progressief of aangeboren is, heeft u meestal recht op vergoeding vanuit de basisverzekering na de eerste 20 behandelingen. Op de verwijzing van de specialist moet dan wel "progressief" of "congenitaal" vermeld staan. Vraag uw zorgverzekeraar voor meer duidelijkheid. Indien dit nl. niet zo is dan moet u aanvullend verzekerd zijn voor fysiotherapie om de behandeling vergoed te krijgen.
Bij kinderen tot 18 jaar met (progressieve) scoliose is er geen eigen risico. Zij krijgen vanuit de basisverzekering 18x vergoed.